اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک وضعیت عصبی رشدی است که بر تعامل اجتماعی، ارتباط و الگوهای رفتاری فرد تأثیر میگذارد. این اختلال میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و علائم آن از دوران نوزادی تا کودکی قابل مشاهده است.
در این مقاله، به بررسی نشانههای اوتیسم در زمینههای مختلف، از جمله مهارتهای اجتماعی، برقراری ارتباط، رفتارها و علایق خاص خواهیم پرداخت و جدیدترین تحقیقات علمی در این زمینه را ارائه میدهیم.
نشانههای اولیه اوتیسم در کودکان
برخی از کودکان از بدو تولد نشانههایی از اوتیسم را بروز میدهند، درحالیکه برخی دیگر تا سن ۱.۵ تا ۲ سالگی رشد طبیعی دارند و سپس علائم اوتیسم در آنها ظاهر میشود.
نشانههای اجتماعی اوتیسم در کودکان
یکی از بارزترین علائم اوتیسم، مشکل در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی است. کودک ممکن است:
تماس چشمی برقرار نکند یا آن را محدود کند.
وقتی کسی نام او را صدا میزند، واکنشی نشان ندهد.
علاقهای به بازیهای اجتماعی یا تعامل با همسالان نداشته باشد.
ترجیح دهد تنها باشد و از دیگران فاصله بگیرد.
دلداری و محبت دیگران را پس بزند یا به احساسات دیگران توجهی نداشته باشد.
درک محدودی از حالات چهره و احساسات دیگران داشته باشد.
تماس بدنی را دوست نداشته باشد و از بغل کردن یا نوازش دوری کند.
نشانههای زبانی و ارتباطی اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است:
دیر به حرف بیفتند یا اصلاً صحبت نکنند.
در ادای کلمات و جملات مشکل داشته باشند و ضمایر را اشتباه به کار ببرند (مثلاً به جای “من”، بگویند “تو”).
گفتار تکراری (اکولالیا) داشته باشند، یعنی یک جمله یا واژه را بارها و بارها تکرار کنند.
صدایی یکنواخت، آهنگین یا رباتمانند داشته باشند.
در درک کنایه، شوخی و زبان غیرمستقیم مشکل داشته باشند.
کمتر از اشارههای غیرکلامی مثل نشان دادن با انگشت یا تکان دادن سر استفاده کنند.
نشانههای رفتاری اوتیسم
برخی از رفتارهای رایج در کودکان مبتلا به اوتیسم شامل:
حرکات تکراری مانند بال بال زدن دستها، تاب خوردن، چرخیدن یا پریدن.
داشتن علاقه زیاد به اشیاء خاص (مثل چرخ ماشین اسباببازی یا یک وسیله خاص).
حساسیت بیشازحد یا کمبود حساسیت به نور، صدا، بو، مزه یا لمس.
مشکل در تغییر برنامههای روزمره و احساس ناراحتی در صورت ایجاد تغییرات کوچک.
بازی نکردن به شیوهی تخیلی یا تقلیدی (مثلاً وانمود نمیکند که عروسک او غذا میخورد).
نشانههای اوتیسم در بزرگسالان
برخی افراد تا بزرگسالی تشخیص اوتیسم دریافت نمیکنند. در بزرگسالان، نشانههای اوتیسم شامل موارد زیر است:
مشکل در درک احساسات دیگران و برقراری ارتباط چشمی
مشکل در ایجاد یا حفظ دوستیها و روابط عاشقانه
داشتن علایق خاص و عمیق در یک زمینه مشخص
مشکل در پردازش اطلاعات حسی (مثلاً حساسیت زیاد به نویزهای پسزمینه یا نورهای روشن)
الگوهای رفتاری تکراری و سختگیری در تغییر برنامهها
آیا واکسیناسیون باعث اوتیسم میشود؟ 

تحقیقات علمی نشان داده است که هیچ ارتباطی بین واکسن و اوتیسم وجود ندارد. یکی از معروفترین تحقیقات که ادعا میکرد واکسن MMR (سرخک، اوریون، سرخجه) باعث اوتیسم میشود، بعداً بهطور کامل رد شد و مقالهی آن از مجلات علمی حذف شد.
مطالعات متعدد نشان دادهاند که اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که عوامل ژنتیکی و محیطی در آن نقش دارند، نه واکسیناسیون.
اوتیسم در زنان و مردان: تفاوتها
زنان مبتلا به اوتیسم اغلب علائم متفاوتی نسبت به مردان دارند، زیرا بهتر میتوانند رفتارهای اجتماعی را تقلید کنند و مشکلات خود را پنهان کنند. به همین دلیل، بسیاری از زنان مبتلا تا بزرگسالی تشخیص نمیگیرند.
مردان مبتلا معمولاً علائم واضحتری دارند و بیشتر بر اساس الگوهای سنتی اوتیسم تشخیص داده میشوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک شما تا سن ۲ سالگی مهارتهای زیر را کسب نکرده است، حتماً به متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک مراجعه کنید:
در ۶ ماهگی لبخند نمیزند.
در ۱۲ ماهگی به نام خود واکنش نشان نمیدهد.
در ۱۶ ماهگی هنوز هیچ کلمهای بیان نکرده است.
در ۲۴ ماهگی جملات دوکلمهای نمیگوید.
هرچه تشخیص زودتر انجام شود، مداخلات درمانی زودتر آغاز شده و نتایج بهتری حاصل میشود.
جدیدترین تحقیقات در مورد اوتیسم
محققان در حال بررسی تأثیر ژنتیک، تغییرات مغزی و حتی ارتباط اوتیسم با میکروبیوم روده هستند.
استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان نوپا از طریق تحلیل رفتار و گفتار یکی از جدیدترین رویکردهای علمی است.
نظرات مردم درباره اوتیسم (برگرفته از Reddit و Quora)
مارکوس، ۳۴ ساله از لندن:
“تا ۲۷ سالگی نمیدانستم اوتیسم دارم! همیشه فکر میکردم که چرا تعاملات اجتماعی برایم سخت است. تشخیص این اختلال باعث شد احساس بهتری داشته باشم، چون بالاخره فهمیدم چرا متفاوت هستم.”
امیلی، مادر یک کودک اوتیسمی از نیویورک:
“وقتی متوجه شدم پسرم اوتیسم دارد، وحشت کردم. اما الان یاد گرفتهام که این فقط یک روش متفاوت برای درک جهان است، نه یک نقص!”
سجاد، ۲۵ ساله از تهران:
“در کودکی همیشه به من میگفتند که عجیب هستم. اما حالا که میدانم اوتیسم دارم، میدانم که تفاوت من یک ویژگی است، نه یک مشکل.”
کریس، ۴۰ ساله از برلین:
“به عنوان یک بزرگسال مبتلا به اوتیسم، همیشه فکر میکردم که چرا با دیگران تفاوت دارم. اما حالا یاد گرفتهام که از این تفاوت لذت ببرم.”
نتیجهگیری
اوتیسم یک اختلال پیچیده اما قابل مدیریت است. هرچه آگاهی از آن بیشتر شود، پذیرش و حمایت اجتماعی از افراد مبتلا نیز افزایش خواهد یافت. اگر شما یا عزیزانتان علائمی مشابه دارید، نترسید و با یک متخصص مشورت کنید.
زندگی با اوتیسم چالشهایی دارد، اما با شناخت، پذیرش و حمایت میتوان کیفیت زندگی را بهبود بخشید.