15 نشانه بیش فعالی در کودکان
همه ما کودکانی را می شناسیم که نمی توانند سر جای خود بنشینند، و یا کودکانی که بنظر می رسد به صحبت ها گوش نمی دهند، و یا کودکانی که از قواعد و دستورها تبعیت نمی کنند. بی توجهی، دمدمی مزاج بودن و بی قراری و پرتکاپویی از علائم اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه (attention deficit hyperactivity disorder) و یا (ADHD) می باشد.
علائم و نشانه های بی توجهی در کودکان ADHD
این عقیده درست نیست که کودکان مبتلا به ADHD قادر به “توجه کردن” نیستند: این کودکان وقتی سرگرم فعالیتی هستند از آن لذت می برند و یا وقتی درباره موضوعی که بدان علاقمند هستند، چیزی می شنوند، مشکلی در تمرکز روی آن فعالیت و انجام آن ندارند. اما هنگامی که آن فعالیت تکراری و خسته کننده شود، سریعا توجه خود را به آن کار از دست می دهند.
یکی دیگر از مشکلات رایج میان این کودکان این است که اغلب از شاخه ای به شاخه دیگر می روند. یعنی کاری را نیمه تمام رها کرده و به کار دیگری مشغول می شوند؛ یا مراحل مهمی در یک پروسه را نادیده می گیرند و از آن رد می شوند.
زمان بندی و انجام تکالیف مدرسه برای این کودکان بسیار دشوار است. در صورتی که اطراف آن ها کارهای مختلفی انجام بگیرد کودکان ADHD قادر به تمرکز بر روی فعالیت خود نیستند؛ معمولا برای تمرکز نیاز به محیطی آرام و ساکت دارند.
علائم بی توجهی در کودکان
- نمی توانند بخوبی تمرکز کنند؛ وقتی مشغول کاری هستند خیلی زود خسته و کلافه شده و دچار حواس پرتی می شوند و نمی توانند آن کار را به اتمام برسانند.
- وقتی با این کودکان صحبت می شود بنظر می رسد که گوش نمی دهند.
- در پیروی از دستورات و قوانین و یادآوری مسائل مشکل دارند؛ به جزئیات توجه نمی کنند و یا از روی بی دقتی، اشتباه می کنند.
- در منظم بودن، برنامه ریزی برای کارها و به اتمام رساندن کارهایشان مشکل دارند.
- اغلب تکالیف، کتاب، اسباب بازی و یا سایر وسایلشان را گم کرده و یا جا می گذارند.
علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان ADHD
بارزترین نشانه ADHD، تکاپوی زیاد و یا بیش فعالی آنهاست. با اینکه بسیاری از کودکان بطور طبیعتی کاملا فعال و پرانرژی هستند، کودکانی که علائم بیش فعالی ADHD را دارند دائما در حال حرکت هستند.
ممکن است بخواهند چندین کار را در آنِ واحد انجام دهند، و از کاری به کار دیگر مشغول شوند. حتی اگر مجبور به نشستن در جای مشخصی شوند، که برای آن ها بسیار دشوار است، کف پایشان را مدام به زمین می کوبند، پایشان می لرزد و یا با انگشت پایشان ضربه می زنند.
علائم بیش فعالی در کودکان:
6. دائما بی قرار و ناآرام بوده و در جای خود وول می خورند. (آرام و قرار ندارند.)
7. نمی توانند در جایی بنشینند، به آرامی بازی کنند و یا استراحت کنند.
8. دائما در اطراف حرکت می کنند و اغلب می دوند و یا با بی احتیاطی از جایی بالا می روند.
9. بیش از حد حرف می زنند.
10. زودرنج هستند و یا سریع از کوره در می روند.
علائم و نشانه های دمدمی مزاج بودن در کودکان ADHD
ٌََُ دمدمی مزاج بودن کودکان مبتلا به ADHD می تواند منجر به بروز مشکلاتی در زمینه “خویشتن داری” شود. بدلیل این که این کودکان نسبت به سایرین در کنترل و مهار خود ضعیف تر عمل می کنند، ممکن است مکالمات دیگران را قطع کنند، به حریم دیگران تجاوز کنند، در کلاس درس سوالات نامربوط بپرسند، مشاهدات و نظراتی بی ادبانه ارائه دهند، و بیش از حد سوال شخصی بپرسند. دستوراتی همچون “صبور باش” و “کمی صبر کن” برای این کودکان دو برابر سخت تر از کودکان عادی است.
کودکان ADHD که علائم و نشانه های دمدمی مزاج بودن را دارند، بنظر بداخلاق و بی حوصله هستند. اینها از روی احساسات واکنش نشان می دهند. در نتیجه، افراد به این کودکان به چشم کودکانی عجیب و غریب، توهین کننده و نیازمند نگاه می کنند.
علائم دمدمی مزاج بودن در کودکان:
11. بدون فکر، کاری را انجام می دهند.
12. به جای این که مسئله ای را حل کنند، جواب آن را حدس می زنند و یا بدون این که منتظر شوند نامشان خوانده شود و یا سوال را بطور کامل بشنوند، پاسخ آن را نسنجیده بیان می کنند.
13. در صحبت و یا بازی دیگران دخالت نموده و یا به زور وارد آن می شوند.
14. اغلب صحبت دیگران را قطع می کنند؛ در زمان نامناسب حرف های اشتباهی می زنند.
15. قادر به کنترل احساسات قوی خود نیستند، که این امر منجر به طغیان عصبانیتشان و یا اوقات تلخی آن ها می شود.
آیا واقعا کودک دچار ADHD شده است؟
فقط به صرف این که کودک علائمی همچون بی توجهی، دمدمی مزاج بودن و فعالیت بیش از حد را دارد به این معنا نیست که وی ADHD دارد. وضعیت خاص پزشکی، اختلالات روانشناسی و اتفاقات پراسترس زندگی نیز می تواند منجر به بروز این علائم شود.
قبل از این که بتوان تشخیص صحیحی درباره اختلال ADHD را داد، می بایست به یک مرکز سلامت ذهن مراجعه نمود. سپس احتمالات مذکور را بررسی کنید :
- شناخت ناتوانی ها و یا مشکلاتی در زمینه خواندن، نوشتن، مهارت های حرکتی و یا گفتاری.
- اتفاقات مهم زندگی یا تجربه های بدست آمده پس از یک سانحه ( بعنوان مثال جابجایی اخیر، مرگ یک عزیز، زورگویی و طلاق)
- اختلالات روانشناسی که شامل اضطراب و تشویش، افسردگی و اختلالات دوقطبی می شود.
- اختلالات رفتاری مانند اختلال بی اعتنایی مقابله ای .
- وضعیت پزشکی، که شامل مشکلات تیروئیدی، مشکلات عصبی، صرع و اختلالات خواب می شود.
اثرات مثبت ADHD در کودکان
علاوه بر چالش های این اختلال، کودکان ADHD دارای صفات مثبتی نیز هستند :
خلاقیت – کودکان مبتلا به ADHD می توانند فوق العاده خلاق و خیال پرداز باشند. کودکی که رویاپردازی می کند و در آنِ واحد 10 نوع فکر متفاوت در سرش می پروراند می تواند استاد حل مشکلات، سرچشمه ایده ها و یا هنرمندی مبتکر باشد. ممکن است کودک ADHD به آسانی ناراحت و پریشان شود، لیکن گاهی اوقات به نکاتی توجه می کند که دیگران این نکات را نمی بینند.
انعطاف پذیری – از آنجایی که کودک مبتلا به ADHD در آنِ واحد به گزینه های زیادی فکر می کند، به یک مورد بسنده نکرده و پذیرای ایده های مختلفی است.
اشتیاق و خودانگیختگی – کودکان مبتلا به ADHD به ندرت کسل کننده هستند! آن ها علاقمند به کارهای مختلفی بوده و شخصیت پویایی دارند. بطور مختصر، اگر آن ها شما را ناراحت و خشمگین نمی کنند (حتی گاهی اوقات که خودشان خشمگین و ناراحت هستند)، بودن با آن ها خیلی سرگرم کننده است.
انرژی و قدرت پیش روی – زمانی که کودکان ADHD تهییج می شوند، بشدت فعالیت و یا بازی می کنند تا موفق شوند. در حقیقت ممکن است پرت کردن حواس آن ها از کاری که بدان علاقه دارند دشوار باشد؛ خصوصا اگر آن کار تعاملی و بصورت عملی باشد.
بخاطر داشته باشید که ADHD ارتباطی با هوش و استعداد کودک ندارد. بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD بخاطر هوش و یا استعداد هنری شان، جایزه دریافت کرده اند.
کمک به کودک مبتلا به ADHD
خواه ناخواه این سه نشانه که در کودکتان بروز کرده بدلیل ADHD باشد، در صورت عدم درمان می تواند منجر به بروز مشکلات زیادی شود.
کودکانی که قادر به تمرکز و کنترل خود نیستند ممکن است در مدرسه با کودکان دیگر نزاع کنند، دچار مشکلات مکرر شوند و به راحتی نتوانند با دیگران ارتباط برقرار کرده و با دیگران کنار بیایند. این مشکلات می تواند منجر به پایین آمدن اعتماد بنفس کودک و همچنین ایجاد ترس و استرس برای اعضای خانواده وی شود.
اما درمان این اختلال می تواند تغییر چشمگیری در علائم کودکتان بوجود آورد. با حمایت صحیح، کودک تان می تواند در تمامی مراحل زندگی اش موفق شود. اگر کودکتان با علائمی که شبیه ADHD هستند دست و پنجه نرم می کند، به دنبال کمک افراد حرفه ای در این زمینه نباشید.
می توانید علائم بیش فعالی، بی توجهی و دمدمی مزاج بودن کودک تان را بدون تشخیص اختلال کمبود توجه درمان کنید. روش هایی که می توانید با آن ها درمان کودکتان را شروع کنید عبارتند از: کودکتان را معالجه کنید، رژیم غذایی بهتر و برنامه ورزشی مناسب تری اجرا کنید. محیط خانه را طوری تنظیم کنید که میزان حواس پرتی او را به حداقل برساند.
در صورتی که اختلال ADHD را در کودک خود تشخیص دادید، می توانید با همکاری پزشک، درمانگر و مدرسه برنامه درمانی شخصی برای کودکتان تهیه کنید که نیازهای خاص او را برآورده سازد. درمان های موثر ADHD دوران کودکی شامل رفتار درمانی، آموزش والدین، حمایت اجتماعی و همکاری در مدرسه می باشد. ممکن است تجویز دارو نیز صورت گیرد؛ گرچه، مصرف دارو نبایست بعنوان تنها درمان اختلال کمبود توجه درنظر گرفته شود.
نکاتی در رابطه با والدین
اگر کودکتان بیش فعال، بی توجه و دمدمی مزاج است، ممکن است برای این که وی را مجبور به گوش دادن، انجام تکالیف و یا نشستن سر جایش بکنید، نیاز به انرژی فراوانی داشته باشید. کنترل مداوم می تواند خسته کننده و طاقت فرسا باشد.
ممکن است گاهی اوقات احساس کنید که کودکتان نمایشی اجرا می کند. اما مراحلی وجود دارند که می توانید بواسطه آن ها کنترل این وضعیت را بدست بگیرید؛ در حالی که به کودکتان کمک می کنید تا از حداکثر توانایی هایش بهره ببرد.
با این که بار آوردن کودک به شیوه نادرست منجر به اختلال کمبود توجه در کودک نمی شود، چندین استراتژی پرورش کودک وجود دارد که می تواند به اصلاح مشکلات رفتاری کودک کمک نماید. کودکان مبتلا به ADHD برای رفتارشان نیاز به ساخت، ثبات، ارتباطات واضح و روشن و پاداش گرفتن دارند. همچنین نیاز به عشق فراوان، حمایت و تشویق دارند.
جهت کاهش علائم و نشانه های ADHD در کودکان، والدین می توانند بدون این که انرژی طبیعی، بازیگوشی و حس حیرت منحصر بفرد کودک را قربانی کنند، اقدامات فراوانی را بکار گیرند. به موارد ذیل توجه کنید:
از خودتان مراقبت کنید؛ بنابراین بهتر می توانید از کودکتان مراقبت کنید.
رژیم غذایی درستی داشته باشید. ورزش کنید، خوب بخوابید. راه هایی برای کاهش استرس تان پیدا کنید. همانند پزشک و معلمین کودکتان، از خانواده و دوستان حمایت رو در رو بخواهید.
برنامه ای تنظیم کرده و طبق آن پیش بروید.
به کودکتان کمک کنید تا به کمک برنامه روزانه ذیل، قدرت تمرکز خود را بالا برده و منظم باشد. جدول برنامه کودکتان را ساده کنید و وی را سرگرم فعالیت های سالم کنید.
انتظارات واضحی برایش تعریف کنید.
قوانین رفتاری اش را ساده کنید. برایش توضیح دهید در صورتیکه از آن ها پیروی نکند و قوانین را زیر پا بگذارد، چه اتفاقی می افتد – و هر بار که از آن ها پیروی کرد برایش جایزه ای در نظر بگیرید.
کودکتان را تشویق به تمرین و خوابیدن کنید.
تمرین های فیزیکی قدرت تمرکز را بالا برده و به رشد مغز کمک می کند. خصوصا در رابطه با کودکان مبتلا به ADHD، این کار باعث می شود خواب بهتری داشته باشند؛ نهایتا علائم ADHD در آن ها کاهش پیدا می کند.
به کودکتان کمک کنید تا تغذیه صحیحی داشته باشد.
برای کنترل علائم ADHD، وعده های غذایی سالم و منظمی برایش در نظر بگیرید. یا هر سه ساعت یک بار میان وعده به وی بدهید و مواد غذایی ناسالم و یا شیرین را حذف کنید.
به کودک خود بیاموزید که چگونه با دیگران دوست شود.
به وی کمک کنید تا شنونده خوبی باشد. یاد بگیرد که زبان بدن و صورت افراد را بخواند و با دیگران تعامل بهتری داشته باشد.
نکاتی درباره محیط مدرسه کودکان مبتلا به ADHD
به طور مشخص اختلال ADHD هم راستای آموزش است. مسلما نمی توان با دویدن دور کلاس درس و عدم توجه به آن چه که می بایست خوانده و یا شنیده شود، اطلاعاتی را کسب نمود و یا کاری را انجام داد.
تصور کنید که طبق قوانین و مقررات مدرسه، کودکان می بایست چه کارهایی انجام دهند: در جای خود بنشینند. در سکوت گوش دهند. توجه کنند. از قوانین پیروی کنند. تمرکز داشته باشند.
این ها مواردی هستند که کودکان مبتلا به ADHD به سختی می توانند انجام دهند – نه به این دلیل که تمایلی به انجام آن ندارند، بلکه به این دلیل که ذهنشان اجازه این کار را به آن ها نمی دهد.
این مطلب بدین معنا نیست که کودکان مبتلا به ADHD نمی توانند در مدرسه موفق باشند. نکات بسیاری وجود دارند که والدین و معلمین با توجه به آن ها می توانند به کودکان ADHD کمک نموده تا در کلاس درس موفق شوند.
این کار با ارزیابی نقاط ضعف و قوت هر کودک شروع می شود؛ سپس می توان برای کمک به کودک جهت تقویت قوه تمرکز، انجام کار بطور کامل و شناخت توانایی کامل او از استراتژی های خلاقانه استفاده نمود.
آیا کودکتان ADHD دارد و یا فقط پرانرژی است؟
با این که بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD خیل پر انرژی هستند، داشتن انرژی زیاد به تنهایی برای تشخیص این اختلال کافی نیست. در حقیقت، کودکانی که مبتلا به برخی گونه های ADHD هستند اصلا پرانرژی نیستند. بعنوان مثال ممکن است اختلال ADD، با سطح انرژی پایین و بی توجهی و علائم دیگر بروز پیدا کند.
پس چه زمانی ممکن است کودکی با سطح انرژی بالا مشخص شود که مبتلا به ADHD است؟ برای این منظور کودک می بایست مشکل مزمنی با توانایی خود داشته تا میزان فعالیت وی را تنظیم نماید؛ مانند نقص در توانایی تا بتوان انگیزه شان را مهار و کنترل نمود.
کلید تمایز میان ADHD و فعالیت نرمال کودک، نقص در عملکرد و یادگیری وی است.
چگونه بگوییم که کودک مبتلا به ADHD است؟
بیش فعالی و سایر علائم اولیه، دمدمی مزاج بودن و بی توجهی، حقیقتا نمونه ای از مشکلات بزرگ و پنهان در کودک مبتلا به ADHD هستند. ممکن است علائم و آسیب های دیگری نیز وجود داشته باشند که به این اندازه مشخص نباشند. بعنوان مثال:
- کودکان مبتلا به ADHD اغلب در پردازش اطلاعات مشکل دارند. در رابطه با مثال بیش فعالی می توان گفت که کودک بدلیل فعالیت زیاد نمی تواند اطلاعات را بدرستی و بطور دقیق بررسی کند. این امر می تواند در کلاس درس و برای دانش آموزانی که انتظار می رود به سرعت و با دقت به سوالات پاسخ دهند، مشکلاتی ایجاد نماید.
- کودکان مبتلا به ADHD به راحتی ناامید و خسته شده و قادر به تعدیل احساسات خود نیستند. این علائم می تواند در روابط اجتماعی کودک مداخله نموده و منجر به حس تنهایی و عدم اعتماد بنفس در کودک شود.
- کودکان مبتلا به ADHD معمولا در کارهای اجرایی زیر دچار مشکل می شوند: سازمان دهی، برنامه ریزی، اولویت بندی، توجه کردن و یادآوری جزئیات.
- بنظر می رسد کودکان مبتلا به ADHD نسبت به سایر همسالان خود دیرتر به بلوغ می رسند. بنابراین ممکن است کودک 11 ساله مبتلا به این اختلال بیشتر شبیه به یک کودک رفتار نماید تا به یک نوجوان در حال رشد. این بدان معناست که حتی ممکن است یک نوجوان مبتلا به ADHD برای انتخاب هوشمندانه دوست خود و فعالیت های پرخطر قادر به بیان افکار خود نباشد.
نکته آخر
اگر کودکتان پر انرژی است و بسختی می تواند در جای خود بنشیند، ممکن است برخی علائم ADHD را از خود نشان دهد. اما در صورتی که وی قادر به کنترل احساسات و انگیزه خود می باشد، توجه می کند و بطور مناسب در مدرسه و خانه به واکنش ها پاسخ می دهند، احتمالا کودکی پر انرژی است. با این که علائم اصلی که اختلال ADHD را مشخص می کنند می تواند شامل بیش فعالی، دمدمی مزاج بودن و بی توجهی باشد، صرفا تمامی کودکان (یا بزرگسالان) مبتلا به ADHD این علائم را به همین منوال و یا تا حدی از خود نشان نمی دهند.
محقق و مترجم : عطیه فضلی
منابع :
https://www.helpguide.org/articles/add-adhd/attention-deficit-disorder-adhd-in-children.htm/
https://www.verywellmind.com/difference-between-an-energetic-child-and-one-with-adhd-20486
