شب ادراری و علل بروز آن در کودکان
شب ادراری و یا ناتوانی در دفع ادرار شبانه، اشاره به دفع غیر عمدی ادرار طی خواب کودک دارد. “ناتوانی در دفع ادرار” یک اصطلاح پزشکی درباره خیس کردن لباس طی خواب روز و یا شب می باشد. از این اصطلاح با نام “بی اختیاری ادرار” نیز یاد می شود.
دفع ادرار در نوزادان و کودکان خردسال غیر ارادی بوده و خیس کردن جایشان امری طبیعی است. اکثر کودکان وقتی به سن 4 سالگی می رسند تاحدی می توانند مثانه خود را کنترل کنند. معمولا در ابتدا یاد می گیرند که ادرار خود را طی روز کنترل کنند و پس از گذشت مدتی، قادر به کنترل ادرار شبانه خود هستند.
سن کنترل مثانه در کودکان بطور قابل توجهی متغیر است.
- برخی والدین انتظار دارند که کودک در سال های اولیه تولد خود بتواند ادرار خود را کنترل نماید. برخی دیگر با گذشت مدتی و بزرگتر شدن کودک انتظار یک چنین کاری را از کودک خود دارند. ممکن است یک چنین خط زمانی، بازتاب فرهنگ و نگرش والدین و مراقبین کودک باشد.
- عواملی که بر سن کودک طی دوران شب ادراری تاثیر می گذارند. این عوامل عبارتند از:
- جنسیت کودک : اغلب پسران دچار شب ادراری می شوند.
- رشد و دوران بلوغ کودک.
- سلامت فیزیکی و عاطفی کودک: ممکن است یک بیماری مزمن و یا سوء استفاده عاطفی و یا فیزیکی، زمینه شب ادراری کودک را فراهم کند.
شب ادراری میان کودکان بسیار متداول است.
- والدین می بایست نسبت به این نکته آگاه باشند که شب ادراری کاملا غیر ارادی است. کودکی که جایش را خیس می کند نیاز به حمایت و اطمینان والدین خود دارد.
شب ادراری وضعیتی قابل درمان است.
- در گذشته کودکانی که درگیر این اختلال بودند به همراه والدین شان، تنها چند راه چاره داشتند به جز این که منتظر باشند تا “کودکشان این دوره را پشت سر بگذارد”؛ ولی امروزه روش های درمانی ای وجود دارد که می توان از آن ها برای درمان این کودکان کمک گرفت.
- ابزار، روش های درمانی و تکنیک های گوناگونی جهت کمک به این افراد و رفع اختلال شب ادراری طی خواب شبانه کودک توسعه پیدا کرده اند.
چه عاملی منجر به شب ادراری در کودک می شود؟
در حالی که شب ادراری می تواند نشانه یک بیماری نهفته در کودک باشد، اکثر کودکانی که جایشان را خیس می کنند بیماری نهفته ای ندارند. در حقیقت تنها یک علت ذاتی در تعداد کمی از کودکانی که دچار شب ادراری هستند، شناسایی شده است.
گرچه، این بدان معنا نیست که کودکی که جایش را خیس می کند، قادر به کنترل ادرار خود می باشد و یا از روی عمد این کار را انجام می دهد. کودکان مبتلا به اختلال شب ادراری تنبل، خیره سر و سرکش نیستند.
انواع شب ادراری
دو نوع شب ادراری وجود دارد: شب ادراری اولیه و شب ادراری ثانویه.
شب ادراری اولیه اشاره به نوعی از شب ادراری دارد که از ابتدای دوران کودکی بدون هیچ وقفه ای ادامه پیدا کرده است. کودک مبتلا به شب ادراری اولیه هیچ شبی و در هیچ بازه زمانی مشخصی جایش خشک نبوده است.
شب ادراری ثانویه اشاره به شب ادراری ای دارد که کودک پس از گذشت مدت زمان مشخصی بدون این که جایش را خیس کند (حداقل 6 ماه) دوباره دچار شب ادراری شده باشد.
شب ادراری اولیه
بطور کلی، احتمالا شب ادراری اولیه نشان دهنده نارسایی سیستم عصبی است. کودک مبتلا به شب ادراری حین خواب احساس نمی کند که مثانه اش پر است؛ بنابراین برای تخلیه مثانه خود از خواب بیدار نمی شود. دلیل این امر می تواند یکی از عوامل زیر و یا ترکیبی از چند عامل باشد:
- هنوز کودک نمی تواند ادرار خود را برای کل شب نگه دارد.
- وقتی مثانه کودک پر است، او از خواب بیدار نمی شود. ممکن است برخی کودکان نسبت به همسالان خود مثانه کوچک تری داشته باشند.
- طی ساعات عصر و شب، بدن کودک مقدار زیادی ادرار تولید می کند.
- کودک، عادت دفع ادرار ضعیفی در طول روز دارد. بسیاری از کودکان از روی عادت نیاز به ادرار کردن را فراموش می کنند و تا جایی که می توانند دیر به دستشویی می روند. اغلب والدین با این وضعیت آشنا هستند : کودک پاهایش را روی هم فشار می دهد؛ در جای خود وول می خورد و یا بصورت چمباتمه در جای خود می نشیند تا بتواند ادرار خود را کنترل کند.
شب ادراری ثانویه
شب ادراری ثانویه می تواند یکی از علائم مشکل عاطفی و یا پزشکی کودک باشد. احتمال بیشتری دارد که کودک مبتلا به اختلال شب ادراری ثانویه علائم دیگری همچون دفع ادرار طی روز را داشته باشد.
در زیر به برخی علل متداول شب ادراری ثانویه اشاره می کنیم:
- عفونت مجاری ادراری : تحریک مثانه می تواند منجر به درد در ناحیه زیر شکم و یا خارش حین ادرار (دیسوری یا سوزش ادرار)، نیاز شدید به ادرار کردن، و تکرر ادرار شود. ممکن است عفونت مجاری ادراری در کودکان نشان دهنده مشکل دیگری همچون اختلال آناتومیکی باشد.
- بیماری دیابت : افراد مبتلا به دیابت نوع یک قند خون بالایی دارند (گلوکز). با افزایش گلوکز خون این بیماران، میزان دفع ادرارشان نیز افزایش پیدا می کند. تکرر ادرار یکی از علائم رایج میان افراد دیابتی است.
- اختلال آناتومیکی و یا جسمی : اختلال در ساختار بدن، ماهیچه ها و یا سیستم عصبی که درگیر دفع ادرار می شود، می تواند منجر به بی اختیاری ادرار و یا سایر مشکلات دفع ادراری در کودک شود که بصورت شب ادراری بروز پیدا می کند.
- مشکلات عصبی : اختلال در سیستم عصبی، صدمه به سیستم عصبی و یا بیماری آن می تواند تعادل عصبی را که دفع ادرار را کنترل می نماید، بر هم بزند.
سایر علل شب ادراری ثانویه
- مشکلات عاطفی : یک زندگی پراسترس، مثل خانه ای که والدین در آن مدام کشمکش دارند، گاهی اوقات منجر به شب ادراری در کودک می شود. تغییرات اساسی در زندگی مانند شروع دوران مدرسه، کودکی که به تازگی متولد شده، و یا جابجایی محل زندگی، استرس های دیگری هستند که می توانند منجر به شب ادراری در کودک شوند.
- گاهی اوقات کودکانی که از نظر جسمی و یا جنسی مورد سوء استفاده قرار گرفته اند، دچار شب ادراری می شوند.
- الگوهای خواب : آپنه انسدادی خواب (که ویژگی آن خروپف با صدای بلند و یا خفگی حین خواب است) می تواند همراه با شب ادراری رخ دهد.
- عفونت پوستی : که مشخصه آن خارش شدید مقعد و یا محدوده ژنتیال است.
- مصرف بیش از حد مایعات
شب ادراری در خانواده ارثی است. بسیاری از کودکانی که مبتلا به این اختلال هستند، یکی از والدینشان نیز دچار شب ادراری بوده است. اکثر این کودکان به انتخاب خود و در همان سنی که والدینشان دست از شب ادراری برداشتند، این اختلال را پشت سر می گذارند.
عوامل ریسک پذیر شب ادراری
در اینجا به برخی عوامل ریسک پذیر شب ادراری اشاره می کنیم :
- جنسیت مذکر و ارث خانوادگی
- وضعیت پزشکی مانند آناتومی و یا عملکرد غیر طبیعی کلیه ها، مثانه و یا سیستم عصبی کودک
- آپنه خواب
- یبوست مزمن
- سوء استفاده جنسی
- نوشیدن بیش از حد مایعات قبل از رفتن به رخت خواب
- عفونت مجاری ادراری
- برخی دارو ها (بعنوان مثال، کافئین)
چه متخصصینی قادر به درمان شب ادراری هستند؟
ارزیابی روتین و مدیریت و کنترل شب ادراری اولیه و ثانویه می بایست در حوزه فعالیت متخصص اطفال و یا پزشک خانوادگی باشد. در صورتی که شب ادراری کودک علت پیچیده ای داشته باشد و یا درمان های رایج موثر واقع نشوند، پیشنهاد می شود که با اورولوژیست کودکان مشورت نمایید.
محقق و مترجم : عطیه فضلی
منبع :
https://www.emedicinehealth.com/bedwetting/article_em.htm#what_is_bedwetting
