مهمترین علائم اختلالات اضطرابی در کودکان
هنگامی که کودکان راهی مهد کودک و یا مدرسه می شوند و یا به خانه جدید نقل مکان می کنند، ممکن است دچار اضطراب و نگرانی شوند. این نوع اضطراب و نگرانی در کودکان طبیعی است.
اضطراب نوعی حس ناراحتی و پریشان حالی است. حسی همچون نگرانی و یا ترس. می توان گفت هنگامی که کودک در شرایط پر استرس قرار می گیرد نوعی عکس العمل قابل درک از خود نشان می دهد.
اضطراب بر رفتار و افکار برخی کودکان تاثیر منفی می گذارد و نتیجتا تاثیر سوئی بر کارهای روزمره او دارد. همچنین در مسائل مربوط به مدرسه، خانه و زندگی اجتماعی شان تداخل ایجاد می کند. در این وضعیت می بایست قبل از این که رفتار های کودک حادتر شود، با متخصصین مربوطه مشورت کنید.
در این وضعیت چگونه متوجه شدت اضطراب کودک شویم؟
مهم ترین علائم اضطراب در کودکان
اضطراب در کودکان باعث احساس ترس، دست پاچگی، خجالت زدگی و یا شرمندگی در آن ها می شود.
برخی علائمی که در کودکان مبتلا به اختلال اضطرابی بروز پیدا می کند، عبارتند از :
- بسختی می توانند تمرکز کنند.
- خواب شبانه خوبی ندارند؛ یا خواب بد می بینند و از خواب می پرند.
- به خوبی غذا نمی خورند.
- سریع از کوره در می روند و تحریک پذیرند؛ وقتی عصبانی می شوند قابل کنترل نیستند.
- همیشه نگران هستند و یا افکار منفی دارند.
- احساس تنش، تنهایی و بی حوصلگی می کنند و یا دچار تکرر ادرار می شوند.
- همیشه گریه می کنند.
- همیشه به والدین خود می چسبند در حالی که سایر کودکان این چنین نیستند.
- دچار دل درد شده و فکر می کنند بیمار شده اند.
ممکن است کودک به اندازه کافی بزرگ نشده باشد که دلیل این نوع حس ها را تشخیص دهد.
ریشه اختلالات اضطرابی (اگر یک دلیل داشته باشد) بسته به سن کودک، متفاوت است. اضطراب جدایی از والدین در کودکان خردسال بیشتر دیده می شود. در حالی که نونهالان و نوجوانان بیشتر نگران عملکردشان در مدرسه، رابطه شان با دیگران و سلامتی خود هستند.
کودکان و نوجوانان چه نوع اضطرابی را تجربه می کنند؟
در این مقاله به برخی از شایع ترین انواع اضطراب در کودکان و نوجوانان اشاره می کنیم:
کودک درباره موضوع و یا چیز خاصی ترس و یا فوبیا دارد.
معمولا کودکان از چیز هایی مانند هیولا، سگ و یا آب می ترسند. این ترس در پروسه رشد کودک کاملا طبیعی است. هنگامی که ترس از حدی بیشتر شده و بر زندگی روزمره کودک تاثیر منفی بگذارد، ممکن است منجر به بروز فوبیا در کودک شود. فوبیا نوعی اختلال اضطرابی بشمار می رود.
اکثر اوقات کودک بدون هیچ دلیل مشخصی، مضطرب و نگران است.
ممکن است گاهی کودکان دچار ترس و نگرانی شوند که این امر کاملا طبیعی است. لیکن برخی کودکان مضطرب در وضعیت نگران کننده پایداری رشد می کنند که اختلال اضطراب فراگیر نامیده می شود. این اختلال عموما در دوران نوجوانی و یا جوانی بروز پیدا می کند.
اختلال اضطراب فراگیر باعث می شود کودک و یا نوجوان درباره شرایط و مسائل مختلفی مضطرب و پریشان شود.
اغلب افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر نمی توانند براحتی آخرین باری را که احساس آرامش و راحتی داشته اند، بیاد بیاورند.
اضطراب جدایی
اضطراب جدایی به این معناست که کودک بخاطر نبودن در کنار والدین و یا پرستار خود نگران و مضطرب می شود. این نوع اضطراب در کودکان خردسال شایع است و بطور طبیعی در سن شش ماهگی بروز پیدا می کند. این اختلال باعث می شود کودک به راحتی با مهد کودک، مدرسه و یا مربی خود انس نگیرد.
شاید اضطراب جدایی در نونهالان نشانه احساس ناامنی آن ها نسبت به برخی مسائل باشد. بطور مثال ممکن است نسبت به تغییرات ایجاد شده در خانه عکس العمل نشان دهند.
اضطراب اجتماعی
منظور از اضطراب اجتماعی این است که کودک علاقه ای به حضور در اجتماع، ملاقات دوستانش و یا مشارکت در فعالیت های دسته جمعی ندارد.
احساس “خجالت” در برخی کودکان و نوجوانان کاملا طبیعی است، اما زمانی که فعالیت های روزمره شان مانند خرید کردن و یا صحبت پای تلفن منجر به بروز تنش و یا ترس بیش از حد شود، این حس مشکل ساز می شود. این همان “اختلال اضطراب اجتماعی” است. کودکانی که دچار این اختلال می شوند می ترسند درباره فکری که در ذهن دارند، کاری انجام بدهند. و یا چیزی بگویند که موجب شرمساری آن ها شود.
اختلال اضطراب اجتماعی بر نوجوانانی که دوران بلوغ را سپری می کنند نیز تاثیر منفی می گذارد.
اضطراب مدرسه
بعضی کودکان با رفتن به مدرسه، انجام تکالیف مربوطه، رابطه دوست یا قلدری کردن در این محیط مضطرب می شوند.
این حس خصوصا زمانی که مدرسه کودک عوض می شود و یا کودک وارد سال تحصیلی جدید می شود، بروز پیدا می کند.
احتمالا کودکان همیشه این نوع نگرانی هایشان را با شما در میان نمی گذارند. در عوض از دل درد خود شکایت می کنند و یا می گویند که مریض شده اند. یکی از علائم این عارضه این است گریه می کنند و یا صبح هنگام، احساس خستگی می کنند.
در صورتی که این عارضه بوضوح بر زندگی روزمره افراد تاثیر بگذارد، می بایست بررسی شده و تحت درمان قرار گیرد.
اختلالات اضطرابی که کمتر شایع هستند.
استرس پس از وقوع حادثه و وسواس اجباری، جزء اختلالات اضطرابی می باشند که گاهی در کودکان نیز بچشم می خورند.
لیکن عموما در بزرگسالان بروز پیدا می کنند.
چه زمانی اضطراب بعنوان یک اختلال، نیاز به درمان دارد؟
در صورتی که شرایط زیر پیش بیاید، احتمالا زمان آن رسیده که از افراد متخصص کمک بخواهید:
- احساس می کنید که شرایط بهتر نشده بلکه بدتر نیز شده است. و کارهایی که جهت بهبود آن انجام داده اید، نتیجه ای بهمراه نداشته است.
- فکر می کنید که پیشرفت کودکتان کند شده است. یا این اختلال تاثیر قابل توجهی بر عملکرد وی در مدرسه و یا روابط وی داشته است.
- این اختلال بطور مکرر در کودکتان دیده می شود.
اختلال اضطرابی چقدر می تواند جدی باشد؟
اضطراب طولانی مدت می تواند بشدت در پیشرفت کودک، زندگی خانوادگی و عملکرد وی در مدرسه تداخل ایجاد نماید.
اختلالات اضطرابی که در دوران کودکی نمایان می شوند اغلب تا دوران نوجوانی و بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کنند. نوجوانانی که دچار اختلال اضطرابی می شوند بیشتر دچار افسردگی بالینی، مصرف مواد مخدر و بروز احساس خودکشی می شوند.
به همین دلیل می بایست به محض این که متوجه این مشکل شدید، با پزشک مربوطه مشورت نمایید.
از چه کسانی می توانم کمک و مشورت بگیرم؟
می توانید با پزشک عمومی خود بصورت خصوصی مشورت کنید. همچنین می توانید برای کودکتان وقت مراجعه خصوصی بگیرید و یا او را در این مراجعه همراهی کنید. پزشک می بایست به نگرانی های شما توجه نموده و شما را در این زمینه راهنمایی نماید.
ممکن است فرزندتان را به مرکز پزشکی سلامت ذهن (کودکان و بزرگسالان) ارجاع دهند. در این مرکز افراد باتجربه و آموزش دیده ای حضور دارند که به افرادی که مشکلات این چنینی دارند، کمک می کنند. متخصصین این مرکز عبارتند از : روان شناسان، روان پزشکان و روان درمانگر ها. این متخصصین کودکان، والدین و مراقبین کودک را راهنمایی کرده و از آن ها حمایت می کنند.
مرکز مشاوره جوانان
در صورتی که فرزندتان تمایلی به مراجعه به پزشک ندارد، می تواند به یک مرکز مشاوره محلی مراجعه کند.
متخصصین این مراکز با جوانان درباره نگرانی هایشان صحبت نموده و جهت رفع این نگرانی ها، راهکار هایی ارائه می دهند.
تماس تلفنی و یا برقراری ارتباط بصورت آن لاین
کودکان و جوانانی که ترجیح می دهند با شخصی مشاوره کنند که آن ها را نمی شناسد، می توانند بواسطه سرویس های آن لاین و یا ارتباط تلفنی با متخصص مربوطه مشاوره کنند.
چگونه می توان اختلال اضطرابی را درمان نمود؟
نوع درمان ارائه شده بستگی به علت بروز اضطراب در کودک دارد.
جدیدترین روش های درمان اضطراب
1-مشاوره
نکته مهم طی مشاوره با کودک این است که وی بتواند با اعتماد بنفس درباره نگرانی هایش صحبت کند.
خصوصا این که آن فرد برای کودک ناشناس باشد.
در صورتی که کودک حضورا به این مراکز مراجعه کند، فرد مشاور ممکن است یک روان درمانگر کودک و یا بزرگسال و یا یک روان شناس بالینی باشد. اگر به مرکز مشاوره جوانان برود، یک مشاور و یا روان درمانگر جوان و زبده با وی مشاوره خواهد نمود.
این جلسات به کودک کمک می کند تا روی مسائلی که باعث اضطراب وی می شود، کار کند.
همچنین به کودک آموزش می دهد که چگونه این شرایط را پشت سر بگذارد.
2- درمان رفتاری – شناختی (نوعی رویکرد روان درمانی)
درمان رفتاری – شناختی و یا CBT: نوع گفتار درمانی است که به کودک کمک می کند تا با تغییر افکار و رفتار خود، مشکلات خویش را کنترل نماید.
گفته می شود این روش به درمان اختلال اضطرابی خفیف کمک می کند.
عموما این نوع درمان برای جوانان مضطرب مفید و موثر است.
به کمک این درمان و روش های درمانی دیگر، کودک با همراهی درمان گر شیوه تفکر خود را تغییر می دهد.
همچنین راهکارهایی جهت وفق دادن خود با شرایطی که وی را مضطرب می نماید، پیدا می کند . معمولا تعداد جلسات این درمان بین 20 – 9 جلسه می باشد.
هنوز مشخص نیست که درمان CBT برای کودکان زیر 6 سال موثر واقع می شود یا خیر.
3- تجویز دارو
در صورتی که وضعیت اختلال اضطرابی کودک بهتر نشد، ممکن است پزشک پس از مشورت با شما دارویی تجویز کند.
نوعی داروی ضد افسردگی (نوعی سروتونین) به نام SSRI به کودک کمک می کند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
معمولا دوره درمانی داروهای ضد افسردگی بین 4 – 2 هفته می باشد . بنابراین شما و فرزندتان بلافاصله متوجه تغییرات حالات روحی وی نمی شوید.
بطور طبیعی عوارض جانبی این نوع دارو ها را نیز در نظر بگیرید.
کودک می بایست نسبت به هرگونه عارضه جانبی احتمالی دارو آگاه باشد . در صورت بروز هر گونه عوارض، به پزشک کودک اطلاع دهید.
چطور می توانم به فرزندم کمک کنم؟
در صورتی که کودک دچار اختلال اضطرابی شده است، والدین و یا مراقبین کودک به شیوه های مختلفی می توانند به وی کمک کنند. در ابتدا می بایست با کودک خود درباره علت اضطراب و نگرانی هایش صحبت کنید.
چرا بعضی کودکان دچار اختلال اضطرابی می شوند و برخی نمی شوند؟
برخی کودکان نسبت به سایرین عصبی تر و مضطرب تر به دنیا می آیند و بخوبی نمی توانند با استرس خود کنار بیایند.
گاهی شخصیت مضطرب کودک بواسطه ژن هایی که از والدین ارث می برد، به کودک انتقال پیدا می کند.
والدین کودکان مضطرب می توانند علائم مربوطه را شناسایی کنند. همچنین احساسات آن ها را بفهمند و همانند آن ها رفتار کنند (وقتی جوان بودند).
محیط پراسترس
در صورتی که کودک در میان افراد مضطرب و نگران زندگی کند، رفتارهای مضطربانه آن ها را الگوبرداری خواهد نمود.
همچنین اضطراب برخی کودکان بواسطه یک سری اتفاقات پر استرس افزایش پیدا می کند.
ممکن است کودک بتواند با یکی از این اتفاقات کنار بیاید؛ لیکن قدرت کنار آمدن با چندین اتفاق پشت سرهم را ندارد.
در این جا مثال هایی ارائه می دهیم :
- کودکانی که بطور مکرر محل زندگی و یا مدرسه شان را عوض می کنند. وقتی کودک همیشه منتظر تغییر در زندگی اش است، بسختی می تواند با آن ها هماهنگ شود.
- طلاق و یا جدا زندگی کردن والدین. خصوصا زمانی که والدین و یا خواهر و برادر جدیدی به خانواده اضافه می شود. (گرچه بسیاری از کودکان با گذشت زمان با این شرایط کنار آمده و خود را وفق می دهند.)
- مشاجره و یا دعوای والدین
- مرگ یکی از بستگان نزدیک و یا دوستان
- آسیب دیدگی و یا مریضی جدی در یک سانحه
- بیماری و یا از کار افتادگی شخصی در خانواده
- مشکل پیدا کردن با مسائلی مربوط به مدرسه، همچون انجام تکالیف، امتحانات، رابطه دوستی و یا قلدری کردن
- هم دستی در یک جرم
- مورد سوء استفاده قرار گرفتن و یا نادیده گرفته شدن
وضعیت پزشکی
کودکانی که دچار اختلال خاصی همچون اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه و اختلالات طیف اوتیسم می شوند، اضطراب از علائم این وضعیتشان بشمار می رود. این علائم ناشی از عملکرد متفاوت مغزشان است.
اختلالات اضطرابی به چه میزان در میان کودکان شیوع پیدا کرده است؟
تقریبا 300،000 فرد جوان در بریتانیا دچار اختلال اضطرابی شده اند.
بر اساس بررسی های صورت گرفت در اروپا، تقریبا 19 – 5 درصد کودکان و بزرگسالان و 5 – 2 درصد کودکان زیر 12 سال دچار اختلالات اضطرابی شده اند.
شایع ترین اختلال اضطرابی میان کودکان زیر 12 سال، اضطراب ناشی از جدایی می باشد.
محقق و مترجم : عطیه فضلی
منبع :
https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/mental-health/anxiety-disorders-in-children
