درمان اختلال رفتاری کودکان؛ نسخه آرامش 🌈
گاهی وسطِ یک روز ظاهراً معمولی، بچهتان وسط هال میایستد، جیغی میزند که شیشههای پنجره هم از زندگیشان ناامید میشوند، اسباببازیها پرواز میکنند و شما همانجا زیر لب میپرسید:
«نکند وقتش رسیده جدی بروم سراغ درمان اختلال رفتاری کودکان؟» 😅🛑
من دکتر مصطفی امیری، متخصص مغز و اعصاب، دارای بورد تخصصی از دانشگاه تهران و فلوشیپ اختلالات خواب از اسپانیا هستم و سالهاست در کلینیک مغز و اعصاب و روان با والدینی روبهرو میشوم که دقیقاً همین سؤال را با چشمانی خسته و قلبی نگران میپرسند.
خیالتان راحت؛
نه هر بدقلقی یعنی اختلال،
نه هر اختلال رفتاری یعنی «همهچیز تمام شد».
اما برای اینکه درمان اختلال رفتاری کودکان را درست شروع کنیم، باید اول رفتارها را درست بفهمیم، نه فقط تحمل کنیم یا سرکوب. 🎯
چرا تشخیص زودهنگام در درمان اختلال رفتاری کودکان مهم است؟ ⏳
نخستین نکته حیاتی این است که یاد بگیریم چه زمانی یک رفتار، «مرحله طبیعی رشد» است و چه زمانی تبدیل به زنگ خطر میشود.
کودک دو سالهای که:
-
روی زمین در سوپرمارکت دراز میکشد و گریه میکند 😭
-
نمیتواند سر میز بیشتر از چند دقیقه بنشیند
-
وسط بازی با یک اسباببازی، فوراً سراغ بعدی میرود
لزومی ندارد فوراً برچسب اختلال رفتاری بخورد. مغز بچه در این سن مثل خیابانی است که تازه آسفالت شده و هنوز خطکشیها کامل نشدهاند؛ کمی رفتوآمد نامنظم، طبیعی است 🛣️
اما در درمان اختلال رفتاری کودکان سه معیار اصلی همیشه به ما کمک میکنند:
-
شدت رفتار
-
مدتزمان و تداوم رفتار
-
تأثیر رفتار روی زندگی کودک، خانواده و محیط (مهد، مدرسه)
اگر رفتاری:
-
بیش از ۶ ماه ادامه داشته باشد
-
در محیطهای مختلف تکرار شود (خانه، مهد، مهمانی)
-
و باعث افت کارکرد، طرد شدن از جمع، شرمندگی مداوم والدین یا خستگی شدید روانی خانواده شود
دیگر با «شیطنت معمولی» طرف نیستیم؛ اینجا جایی است که باید به ارزیابی تخصصی و درمان اختلال رفتاری کودکان جدی فکر کرد 🧠🧩
درمان اختلال رفتاری کودکان در سنین پیشدبستانی 👶🎒
بیشترین سردرگمی والدین همینجا رخ میدهد: سنین زیر ۵ سال.
در این سن:
-
رشد مغزی و عاطفی کودک بسیار سریع است
-
هر چند ماه، مدل رفتار و واکنشهایش عوض میشود
-
و خیلی از بدخلقیها و لجبازیها، مرحلهای و گذرا هستند
برای همین بسیاری از متخصصان توصیه میکنند در سنین زیر ۵ سال با برچسبهایی مثل «اختلال رفتاری» خیلی محتاط برخورد کنیم.
اما محتاط بودن به معنی بیخیالی نیست؛ به معنی هوشیار بودن بدون ترس افراطی است.
چه رفتارهایی در سنین پایین، بیشتر شبیه اختلالاند تا شیطنت؟ 🧐
-
بدخلقیهای بسیار شدید، روزانه و طولانی
-
آسیب عمدی به دیگران یا حیوانات
-
تخریب وسایل بهصورت آگاهانه و مکرر
-
عدم پاسخ به محبت و تماس، بیتفاوتی افراطی
-
ناتوانی در تمرکز روی یک فعالیت حتی برای چند دقیقه
-
تأخیر واضح در گفتار، ارتباط، یا مهارتهای اجتماعی
در این مواقع، بررسی برای درمان اختلال رفتاری کودکان بهموقع کمک میکند آینده کودک بهجای جدال دائمی، مسیر رشد و آرامش را طی کند. 🌱
آشنایی با مهمترین اختلالات رفتاری و عاطفی کودکان 🔍
تقریباً همان فهرستی که شاید اسمشان را شنیده باشید، اما گاهی فقط عنوانها ترسناکاند، نه خود واقعیت.
مهمترین اختلالاتی که در بحث درمان اختلال رفتاری کودکان با آنها سروکار داریم:
-
اختلال بیشفعالی و کمتوجهی (ADHD)
-
اختلال نافرمانی مقابلهجویانه و لجبازی (ODD)
-
اوتیسم (ASD)
-
اختلالات اضطرابی
-
افسردگی کودکان
-
اختلال دو قطبی در کودکان (نادر، اما مهم)
-
اختلالات یادگیری
-
رفتارهای خشن و ظالمانه
همه اینها به یک اندازه شایع و خطرناک نیستند، اما هر کدام میتوانند روی رفتار کودک اثر بگذارند و در نهایت، پایشان به موضوع درمان اختلال رفتاری کودکان باز شود.
اختلال بیشفعالی و کمتوجهی (ADHD)؛ وقتی مغز روی حالت توربو است 🚀
در ADHD، مغز کودک مثل یک رادیوست که همه موجها را همزمان میگیرد و نمیتواند فقط روی یک موج صاف قفل کند 📻
علائم رایج ADHD در کودکان:
-
کمتوجهی:
-
فراموش کردن تکالیف
-
جا گذاشتن وسایل
-
گوش نکردن به حرف تا آخر
-
-
بیشفعالی:
-
تکان خوردن مداوم
-
دویدن و بالا رفتن بیوقفه
-
حرف زدن زیاد
-
-
تکانشگری:
-
وسط حرف دیگران پریدن
-
جواب دادن بدون فکر
-
بیصبری شدید در صف، نوبت، بازی
-
اگر این رفتارها شدید، مداوم و چندمحیطی باشند، وارد قلمرو ADHD میشویم و آنوقت درمان اختلال رفتاری کودکان باید با نگاه ویژه به این تشخیص طراحی شود.
درمان ADHD در چارچوب درمان اختلال رفتاری کودکان:
-
آموزش والدین (چگونه با این نوع مغز کنار بیاییم و کمکش کنیم)
-
برنامهریزی محیطی (ساختار دادن به روز، روتین ثابت، وظایف کوچک و بخشبندیشده)
-
همکاری با مدرسه
-
در بعضی موارد، استفاده از دارو با نظارت کامل متخصص
اختلال نافرمانی مقابلهجویانه (ODD)؛ وقتی «نه» گفتن تبدیل به فلسفه زندگی میشود 😅
در ODD، کودک یا نوجوان انگار یک عینک خاص به چشم زده که با آن، هر جملهای از والدین تبدیل میشود به «دستور برای جنگیدن» 😄🛡️
علائم شایع ODD:
-
بحث و جدل مکرر با بزرگترها
-
نقض عمدی قوانین
-
سرزنش دیگران برای اشتباهات خود
-
حساسیت و زودرنجی شدید
-
لجبازی مداوم، نه گاهبهگاه
اگر این الگو بیش از ۶ ماه ادامه پیدا کند و روی خانواده، مدرسه و روابط اجتماعی تأثیر بگذارد، بخشی از پروژه درمان اختلال رفتاری کودکان روی ODD متمرکز میشود.
نکته مهم
بسیاری از کودکان دارای ODD همزمان ADHD، اضطراب یا مشکلات یادگیری دارند.
پس درمان آنها شبیه تعمیر یک پیچ کوچک نیست؛ یک نوع بازطراحی سیستم ارتباطی خانواده، مدرسه و خود کودک است.
اوتیسم؛ وقتی دنیای کودک فرکانس خودش را دارد 🌈
اوتیسم فقط یک برچسب ترسناک نیست؛ یک طیف است. از کودکی که کمحرفتر و متفاوتتر بازی میکند تا کودکی که به سختی ارتباط برقرار میکند.
نشانههای مهم اوتیسم:
-
ارتباط چشمی کم یا خیلی کوتاه
-
نداشتن بازی نمادین مثل «چای ریختن برای عروسک»
-
علاقه شدید و غیرمعمول به یک موضوع خاص (مثلاً فقط چرخهای ماشین)
-
حساسیت شدید به صدا، نور یا لمس
-
تکرار رفتارها (چرخیدن، بالبال زدن دستها، چیدن وسایل به شکل خاص)
در اوتیسم، بخش زیادی از کار ما در درمان اختلال رفتاری کودکان این است که:
-
به کودک کمک کنیم مهارتهای ارتباطی و اجتماعی را آرامآرام یاد بگیرد
-
به والدین کمک کنیم زبان این دنیای خاص را یاد بگیرند
-
محیط را برای او امنتر و قابلپیشبینیتر کنیم
اضطراب و افسردگی در کودکان؛ وقتی دل کوچک، بار بزرگ حمل میکند 🌧️💔
خیلی وقتها پشت رفتارهایی مثل:
-
چسبیدن شدید به مادر
-
بدخلقیهای بیدلیل
-
شکایتهای بدنی مکرر (دلدرد، سردرد)
-
لذت نبردن از بازیهایی که قبلاً دوست داشت
یک اضطراب یا افسردگی پنهان خوابیده است.
اگر فقط سطح رفتار را ببینیم و بخواهیم با تنبیه و تهدید اصلاحش کنیم، درست مثل این است که روی چراغ هشدار بنزین ماشین، برچسب بزنیم که دیگر چراغش معلوم نباشد ⛽🚗
در این موارد، درمان اختلال رفتاری کودکان بدون توجه به ریشههای عاطفی، ناقص است.
رفتارهای خشن و ظالمانه؛ زنگ خطر جدی در درمان اختلال رفتاری کودکان 🚨
رفتارهایی مثل:
-
آزار عمدی حیوانات 🐶❌
-
زدن شدید و تکراری همسالان
-
تخریب عمدی و لذت بردن از نابودی وسایل دیگران
در سنین پایین نادر هستند، اما اگر وجود داشته باشند، باید کاملاً جدی گرفته شوند. اینجا دیگر بحث «شیطنت» نیست؛
بحث یک الگوی خطرناک رفتاری است که اگر سریع به سراغ تشخیص و درمان اختلال رفتاری کودکان نرویم، در آینده میتواند مشکلات بزرگتری ایجاد کند.
نقش والدین در درمان اختلال رفتاری کودکان؛ شما مقصر نیستید، اما خیلی مهمید 🎯
بگذارید یک چیز را خیلی روشن و صریح بگویم:
اگر شما آنقدر نگرانید که دنبال مطلبی درباره درمان اختلال رفتاری کودکان میگردید، احتمال اینکه «منشأ تمام بدبختیها» باشید، بسیار بسیار کم است 🙂
اما این حقیقت هم وجود دارد که سبک فرزندپروری میتواند:
-
یا مثل باد موافق، رفتار کودک را به سمت آرامش و رشد هدایت کند 💨🌱
-
یا مثل باد مخالف، مشکلات کوچک را به طوفان تبدیل کند 🌪️
چهار سبک اصلی فرزندپروری و تأثیر آنها در درمان اختلال رفتاری کودکان
| سبک والدگری | توضیح کوتاه | اثر معمول روی کودک |
|---|---|---|
| والد سختگیر | قوانین زیاد، محبت کم، «چون من میگم!» | کودک مضطرب، دو رو، یا طغیانگر |
| والد قاطع و قدرتمند | قوانین روشن + محبت + گفتوگو | اعتمادبهنفس خوب، احترام به قانون، ارتباط سالم ✅ |
| والد آسانگیر | محبت زیاد، قانون کم | تحمل کم در برابر “نه”، خودکنترلی ضعیف |
| والد بیتوجه | نه قانون، نه توجه کافی | خطر بالای مشکلات رفتاری و عاطفی 🚨 |
سبکی که در درمان اختلال رفتاری کودکان بیشترین کمک را میکند، سبک قاطع و دموکراتیک است:
-
مرزها روشناند
-
ولی احساس کودک هم دیده میشود
-
احترام دوطرفه وجود دارد
-
نه خبری از تحقیر است، نه از بیتفاوتی
درمان اختلال رفتاری کودکان؛ مراحل علمی و عملی قدم به قدم 🧭
۱. ارزیابی جامع و آرام، بدون عجله برای برچسبزدن
اولین بخش درمان اختلال رفتاری کودکان این است که کمی مکث کنیم، نفس عمیق بکشیم و مغز و دنیای کودک را کاملتر ببینیم:
-
گفتوگو با والدین درباره تاریخچه رفتار
-
بررسی رشد گفتاری، حرکتی، اجتماعی
-
شنیدن گزارش مهدکودک یا مدرسه
-
بررسی اتفاقات مهم زندگی کودک (انتقال مدرسه، تولد خواهر/برادر، طلاق، فوت عزیز)
-
در صورت نیاز، تستهای روانشناختی
-
ارزیابی نورولوژیک (برای排除 تشنج، مشکلات خواب، اختلالات رشد عصبی و…)
گاهی پشت یک «رفتار بد» ساده، چیزهایی مثل:
-
اختلال خواب
-
مشکل توجه
-
درد مزمن یا سردرد
پنهان است؛ اگر اینها درمان شوند، رفتار هم خودبهخود بهتر میشود.
۲. درمانهای غیر دارویی؛ ستون اصلی درمان اختلال رفتاری کودکان 🧩
در سنین کودکی، مخصوصاً زیر ۱۰–۱۲ سال، در بیشتر موارد، قهرمان اصلی ما دارو نیست؛
قهرمان اصلی، رفتاردرمانی، آموزش والدین، بازیدرمانی و اصلاح محیط است. 🌟
الف) آموزش والدین؛ جایی که ورق برمیگردد 📘👨👩👧
در برنامههای آموزش والدین، یاد میگیرید:
-
چگونه قوانین ساده، واضح و قابلاجرا تعریف کنید
-
چطور برای رفتارهای خوب، پاداش هوشمندانه بدهید (تحسین، آغوش، توجه، نه لزوماً رشوه با اسباببازی) 🎁
-
از چه تنبیههایی باید کاملاً پرهیز کرد (تحقیر، مقایسه، برچسبزدن)
-
چطور در اوج عصبانیت کودک، خودتان آرام بمانید و سیستم عصبی خودتان را هم تنظیم کنید
خیلی وقتها، فقط با اصلاح چند واکنش کلیدی والدین، شدت مشکل رفتاری بهشکل چشمگیری کم میشود و پروژه درمان اختلال رفتاری کودکان نیمهراه را در چند قدم اول طی میکند.
ب) رفتاردرمانی و بازیدرمانی 🎨🧸
-
در بیشفعالی: تمرینهای توجه، سازماندهی کارها، کاهش حواسپرتی
-
در اضطراب: مواجهه تدریجی با ترسها، آموزش تنفس و آرامسازی
-
در اوتیسم: تقویت ارتباط، نوبتگیری، بازی مشترک، ارتباط چشمی
-
در پرخاشگری: آموزش حل مسئله، بیان احساسات، مدیریت خشم
بازیدرمانی بهخصوص برای کودکان کمسن، پلی است بین دنیای رنگیشان و مغز منطقی ما؛ در قالب بازی، چیزهایی را میگویند که در قالب کلمات نمیتوانند.
۳. دارو در درمان اختلال رفتاری کودکان؛ ابزار، نه ارباب 💊
استفاده از دارو در کودکان، مخصوصاً در سنین پایین، همیشه باید با حساسیت، دقت و گفتوگوی صادقانه با خانواده انجام شود.
دارو میتواند در مواردی مثل:
-
ADHD شدید
-
افسردگی بالینی
-
اضطراب شدید و ناتوانکننده
-
برخی موارد اختلال دوقطبی
کمککننده باشد؛ اما همیشه در کنار درمانهای غیر دارویی، نه بهجای آنها.
اصلاً هدف این نیست که بچه را با دارو «ساکت» کنیم؛
هدف این است که وقتی شدت علائم خیلی بالاست، با کمک دارو، شرایط را برای یادگیری مهارتهای رفتاری و عاطفی فراهمتر کنیم.
درمان اختلال رفتاری کودکان و نقش خواب؛ وقتی مغز خسته است، رفتار هم خسته است 😴🧠
بهعنوان فلوشیپ اختلالات خواب، یک راز کوچک اما مهم را بگویم:
خیلی از کودکان بهاصطلاح «بدرفتار»، در واقع خواب بد دارند:
-
خر و پف شدید
-
قطع تنفس در خواب (آپنه خواب)
-
بیخوابی، شببیداری، کابوسهای مکرر
-
حرکات غیرطبیعی در خواب
مغزِ خسته و کمخواب، روز بعد:
-
حوصله ندارد
-
کنترل تکانهاش ضعیف میشود
-
زودتر عصبانی و گریهای میشود
در کلینیک مغز و اعصاب و روان دکتر مصطفی امیری، بررسی خواب در خیلی از کودکان بخشی از مسیر درمان اختلال رفتاری کودکان است.
گاهی فقط با اصلاح خواب، نصف مشکل رفتاری حل میشود، بدون اینکه کسی بفهمد چرا اینقدر «یههو بچه آرومتر شده» 😄🌙
درمان اختلال رفتاری کودکان در کلینیک مغز و اعصاب و روان دکتر مصطفی امیری 🏥💛
در این کلینیک، تلاش ما این است که به جای یک نگاه تکبُعدی، همهچیز را کنار هم ببینیم:
-
نورولوژی (مغز و اعصاب):
-
بررسی تشنج، سردرد، تیکها، مشکلات رشد عصبی، اختلالات خواب
-
-
روانپزشکی کودک و نوجوان:
-
تشخیص افتراقی اختلالات رفتاری، اضطرابی، خلقی و…
-
-
روانشناسی کودک و خانواده:
-
رفتاردرمانی، بازیدرمانی، آموزش والدین، مشاوره خانوادگی
-
-
خوابپزشکی:
-
ارزیابی و در صورت نیاز، تست خواب برای شرایطی که خواب نامناسب روی رفتار اثر گذاشته
-
این ترکیب باعث میشود درمان اختلال رفتاری کودکان تبدیل به یک برنامه چندلایه شود، نه یک نسخه ساده:
«این قرص را بده و برو» ❌
بلکه:
«بیا با هم نقشهای طراحی کنیم که هم کودک آرامتر شود، هم خانهتان نفس بکشد، هم آیندهاش امنتر باشد.» ✅🗺️
الف) افسانه یا واقعیت در درمان اختلال رفتاری کودکان 🧙♂️✨
🔹 افسانه ۱: هر کودکی که شیطنت میکند، اختلال رفتاری دارد.
🔸 واقعیت: رشد طبیعی کودک، پر از فازهای موقتی شیطنت، لجبازی و انفجارهای احساسی است. آنچه ما را نگران میکند، شدت، تداوم و تأثیر روی کارکرد روزمره است، نه یک قشقرق در مهمانی.
🔹 افسانه ۲: اگر بچه را ببریم پیش روانشناس یا روانپزشک، برچسبدار میشود.
🔸 واقعیت: اتفاقاً اگر دیر مراجعه کنید و مشکل مزمن شود، برچسبهای واقعی از طرف جامعه و مدرسه شروع میشوند: «بچه بداخلاق»، «خراب»، «درسنخوان».
ارزیابی زودهنگام، کمک میکند مشکل زودتر حل شود و برچسبها اصلاً فرصت شکلگیری پیدا نکنند.
🔹 افسانه ۳: درمان اختلال رفتاری کودکان یعنی بچه را با دارو ساکت کنیم.
🔸 واقعیت: در رویکرد علمی، دارو اگر هم لازم باشد، فقط یکی از ابزارهاست. ستون اصلی درمان، آموزش والدین، رفتاردرمانی، بهبود خواب و اصلاح محیط است. دارو قرار است مغز را برای یادگیری، آمادهتر کند، نه اینکه کودک را «خاموش» کند.
🔹 افسانه ۴: ADHD، اوتیسم یا اختلالات رفتاری یعنی آینده بچه نابود شد.
🔸 واقعیت: بچههای زیادی با همین تشخیصها امروز در دانشگاه، محیط کار، هنر و زندگی شخصیشان درخشاناند. تفاوت اصلی این است:
کسی زود متوجه شده، حمایت و درمان را جدی گرفته یا نه.
🔹 افسانه ۵: اگر من والد خوبی بودم، بچهام اینطور نمیشد.
🔸 واقعیت: ژنتیک، محیط، فرهنگ، سبک خواب، اتفاقات زندگی، مدرسه، جامعه و دهها فاکتور دیگر در رفتار کودک نقش دارند.
والد خوب کسی نیست که بچهاش هیچ مشکلی ندارد؛
والد خوب کسی است که وقتی مشکلی میبیند، دنبال فهمیدن و کمک گرفتن میرود. 🌟
ب) جدیدترینها، جالبترینها و عجیبترینها درباره درمان اختلال رفتاری کودکان 🤖📚
🌟 ۱. مغز زیر ذرهبین:
در تحقیقات جدید با تصویربرداریهای پیشرفته مغز، دیده شده در برخی کودکان با مشکلات رفتاری، اتصال بعضی شبکههای مغزی (مثلاً شبکه توجه، کنترل تکانه) کمی متفاوت است.
این یعنی: ما آرامآرام از «این بچه لجبازه» فاصله میگیریم و به سمت «این مغز، کمی متفاوت سیمکشی شده» میرویم.
🌟 ۲. هوش مصنوعی در خدمت تشخیص زودهنگام:
در برخی کشورها، الگوریتمهای هوش مصنوعی فیلم کوتاه بازی کودک را تحلیل میکنند و نشانههای ظریف اوتیسم یا مشکلات ارتباطی را خیلی زودتر از چشم انسان تشخیص میدهند.
در آینده، بخشی از نقشه درمان اختلال رفتاری کودکان میتواند از یک اپ ساده روی گوشی شما شروع شود 📱✨
🌟 ۳. عجیب اما واقعی: کمخوابی = بدخلقی + بیشفعالی ظاهری
بچهای که شبها خوب نمیخوابد، روز بعد ممکن است شبیه کودک بیشفعال به نظر برسد؛
در حالی که مشکل اصلی او، نه اختلال رفتاری، بلکه مغز خسته است.
🌟 ۴. ترینها در اختلالات رفتاری کودکان:
-
شایعترین تشخیصی که والدین در اینترنت میترسند: اوتیسم
-
شایعترین رفتاری که والدین در کلینیک از آن شکایت میکنند: لجبازی و بدخلقی
-
نادیدهگرفتهشدهترین عامل تشدیدکننده رفتار: استرس والدین و تنش خانوادگی
-
امیدوارکنندهترین عامل درمان: همکاری والدین + مداخله زودهنگام
🌟 ۵. هنر و سینما:
در فیلمها و سریالها، گاهی کودکان «مشکلدار» را یا خیلی شیطان و بامزه نشان میدهند، یا خیلی تاریک و خطرناک.
واقعیت در مطب ما معمولاً وسط این طیف است:
بچهای که هم میخنداند، هم خستهات میکند، و اگر کمی بهتر فهمیده شود، میتواند در همان چیزی که بقیه به چشم «مشکل» میبینند، استعداد خاصی داشته باشد.
پ) نظرات واقعی مردم در مورد درمان اختلال رفتاری کودکان از سراسر جهان 💬🌍
🧕 ۱. سارا، ۳۳ ساله، معلم پیشدبستانی از تهران – محله نارمک
«سالها هر وقت بچهای وسط کلاس قشقرق راه میانداخت، ناخودآگاه توی ذهنم میگفتم: “این بچه تربیت نشده.”
بعد از چند دوره آموزشی درباره درمان اختلال رفتاری کودکان، دیدم بعضی از همین بچهها، بیشتر از همه نیاز به مهربانی و ساختار دارند، نه سرزنش.
یک پسر کوچک بیشفعال را یادم هست که اگر فقط ۵ دقیقه وقت میگذاشتم و مسئولیت کوچکی به او میدادم، شگفتانگیز آرامتر میشد؛ انگار کسی بالاخره استعدادش را جدی گرفته.»
👨🔧 ۲. حامد، ۴۲ ساله، مکانیک، ساکن مشهد – قاسمآباد
«پسرم هرجا میرفتیم، خجالتزدهام میکرد؛ حرف گوش نمیکرد، در مغازه خودش را روی زمین میانداخت.
من اولش داد میزدم، تهدید میکردم، ولی همهچیز بدتر میشد.
وقتی پیش متخصص رفتیم و درباره سبک والدگری سختگیر و تأثیرش در رفتار بچه شنیدم، انگار یکی آینه جلویم گرفت.
کمکم یاد گرفتم قانون داشته باشم، اما با احترام. الان هنوز هم قشقرق میکند، ولی کمتر و کوتاهتر؛ و مهمتر از همه، من دیگر احساس شکست مطلق نمیکنم.»
👩⚕️ ۳. نگار، ۳۵ ساله، پرستار، ساکن شیراز – معالیآباد، مادر دختر ۷ ساله با اضطراب
«دخترم هر صبح که میخواست برود مدرسه، دلدرد میگرفت. اول فکر کردم لوسبازی است. بعد دیدم گریههایش خیلی واقعی است.
در جلسات مشاوره یاد گرفتم که اضطراب، خودش را پشت شکمدرد قایم کرده.
وقتی به جای سرزنش، کنارش نشستم و با روانشناس روی ترسهایش کار کردیم، هم رفتارش بهتر شد، هم بدنش آرامتر. حالا وقتی میگوید “نگرانم”، میدانم باید گوش کنم، نه اینکه بگویم: “چیزی نیست!”»
👨💼 ۴. سعید، ۳۸ ساله، کارمند بانک در اصفهان – مرداویج، پدر پسر ۹ ساله با ODD
«صدایمان هر شب در خانه تا کوچه میرفت. من داد، او داد، در کوبیدن، قهر.
وقتی در جلسه خانوادهدرمانی، درمانگر گفت: “هر بار شما بلندتر حرف میزنید، مغز پسر شما پیام جنگ میگیرد، نه پیام امنیت”، یکهو سکوت کردم.
تمرین کردیم که قانونهای خانه را شفاف کنیم، پیامدها را از قبل بگوییم، و وسط جنگ، من صدایم را پایین بیاورم.
الان هنوز اختلاف داریم، اما خانهمان دیگر میدان جنگ نیست؛ بیشتر شبیه زمین فوتبال است که قوانین دارد و گاهی هم سوت خطا زده میشود.»
🧑🎓 ۵. یاسمین، ۲۶ ساله، دانشجوی دکتری روانشناسی در آلمان – برلین، که خودش در کودکی ADHD داشته
«من بچهای بودم که همه میگفتند “حواسپرت، شیطان، بیدقت”. در ۹ سالگی تشخیص ADHD گرفتم.
ترکیبی از دارو، برنامهریزی، حمایت معلم و همراهی مادرم کاری کرد که حالا دارم در همان زمینهای که روزی در آن متهم به “تنبل بودن” بودم، تحقیق میکنم.
برای همین، وقتی والدینی را میبینم که از من درباره درمان اختلال رفتاری کودکان میپرسند، از ته دل میگویم:
«اگر شما امروز این سؤال را میپرسید، یعنی نصف راه را برای نجات آینده بچهتان رفتهاید.»»
👩🍳 ۶. لیلا، ۳۹ ساله، آشپز خانگی در رشت – گلسار، مادر یک پسر ۵ ساله در طیف اوتیسم
«وقتی پسرم تشخیص اوتیسم گرفت، چند شب خوابم نبرد. بعد که وارد جلسات آموزشی شدم، دیدم به جای تلاش برای “عادی کردنش”، باید یاد بگیرم دنیای خودش را بفهمم.
در کار با درمانگر، یاد گرفتیم چطور با بازی، او را وارد دنیای مشترک کنیم.
الان هر بار که نگاهش را به چشمم میدوزد و میگوید “مامان، بیا بازی”، برای من از هزار تا مهمانی و جشن مهمتر است.»
👨🧔 ۷. مهدی، ۴۵ ساله، راننده تاکسی در تهران – تهرانپارس، پدر نوجوان ۱۳ ساله با رفتارهای پرخاشگرانه
«سالها هر وقت پرخاش میکرد، من هم دو برابرش عصبانی میشدم.
بعد از چند جلسه با متخصص، فهمیدم پشت این عصبانیت، یک عالمه احساس نادیده گرفتهشده خوابیده.
وقتی یاد گرفتم گاهی فقط گوش کنم و بگویم “میفهمم عصبانی هستی، ولی…” به جای اینکه بگویم “تو حق نداری اینطور حرف بزنی”، معجزهای کوچک رخ داد.
رفتارش یکشبه عوض نشد، اما برای اولین بار بعد از مدتها، دیدم خودش آمد و گفت: “بابا، فکر کنم زیادی تند رفتم.”
برای من این یک جمله، یعنی درمان اختلال رفتاری کودکان دارد از داخل خودش هم شروع میشود.»
👩💻 ۸. النا، ۳۱ ساله، طراح گرافیک، ساکن ونکوور، مادر دختر ۶ ساله با اضطراب جدایی
«دخترم هر بار که میخواستم از خانه خارج شوم، انگار قرار بود آخرین دیدارمان باشد؛ گریه، چسبیدن، لرزش.
در جلسات درمان یاد گرفتم بهجای ناپدید شدن یواشکی، با او تمرین جدایی تدریجی کنم؛ از چند دقیقه، تا یک ساعت، تا نصف روز.
الان هنوز هم وقتی میروم، چشمانش کمی خیس میشود، اما بهجای فریاد، میگوید: “مامان، وقتی برگشتی، با هم نقاشی بکشیم.”
فهمیدم درمان اختلال رفتاری کودکان همیشه یعنی ناپدید کردن علامتها نیست؛ گاهی یعنی یاد گرفتن زندگی کردن با یک حساسیت، اما با درد کمتر و عشق بیشتر.»
در نهایت، اگر این روزها مرتب در ذهنتان میچرخد:
«نکند وقتش رسیده به فکر درمان اختلال رفتاری کودکان در خانهمان باشیم؟»
این سؤال را دستکم نگیرید.
نه لازم است خودتان را متهم کنید، نه لازم است همهچیز را به «بچهست، بزرگ میشه» بسپارید.
گاهی فقط یک گفتوگوی علمی، یک ارزیابی آرام، و چند تغییر کوچک در سبک فرزندپروری،
میتواند آیندهای کاملاً متفاوت برای شما و فرزندتان بسازد.
اگر احساس میکنید در این مسیر به راهنما نیاز دارید،
من و تیمم در کلینیک مغز و اعصاب و روان دقیقاً برای همین کنار شما هستیم؛
تا مغز، خواب، رفتار و احساسات کودکتان را کنار هم ببینیم
و نقشهای طراحی کنیم که هم علمی باشد، هم انسانی، هم به شما آرامش برگرداند. 🌈🧠💛
